Februari 2015

De kunst van het beeldhouwen is zeven maal groter dan elke andere twee dimensionale kunstvorm, want een ruimtelijk beeld heeft acht aanzichten die allen evengoed moeten zijn.

Jaren geleden zat ik bij een bronsgieter aan tafel tijdens een pauze in de werkzaamheden. Ik herinner me daarvan onder andere de patine van theïne aanslag in het lang niet afgewaste theekopje, maar ook de gesprekken over kunst. Bij het lezen van een kunstenaarsautobiografie is het ook alsof je bij de kunstenaar aan tafel zit. Het boek : “Het leven van Benvenuto Cellini 1500-1571 door hem zelf verteld “ uitgave Querido, 1982 leest alsof de kunstenaar met jou aan tafel zit. Het is al lang geleden dat ik dit boek las, maar ik koppel het nog steeds aan een uitspraak van Cellini (1) die ik hierboven citeerde. En om de kwestie aan te scherpen is deze ook nog aardig (2), waarin hij ingaat op het verschil tussen vlakke en ruimtelijke werken.

 

 

Als beeldhouwer streef ik naar een ruimtelijke werking, die de toeschouwer rondleidt om het beeld, rond de verschillende aanzichten waar Cellini op doelt. Natuurlijk gaat dit niet voor al het werk op, in het reliëfwerk blijf je toch steken in een overgangsgebied tussen vlak en ruimte.

De uitspraken van Cellini maken deel uit van een heftig dispuut waarin kunstenaars hun discipline als de beste willen aanmerken. Het is de vergelijking van de kunsten,  en dit staat in de kunstgeschiedenis bekend als de paragone. Het voert te ver om het begrip paragone diepgaand uit te leggen, daarvoor is het te complex in dit kader, maar in essentie gaat het over de rivaliteit die renaissance kunstenaars hadden in hun streven om de beste kunstenaar te zijn.

 

 

Een schilder is een meneer, een beeldhouwer een werkman, een schilder werkt in zijn pak achter een ezel, een beeldhouwer hapt stof en zijn kleren zijn snel aan vervanging toe, om maar eens iets van het strijdgewoel weer te geven. Niet alleen schilderen en beeldhouwen, maar ook andere kunstvormen waren in deze ruzies betrokken. Vermoedelijke bron is een publicatie van Leonardo da Vinci die een verhandeling ‘De Paragone’ over schilderkunst schreef, en daarmee de rivaliteit tussen hem en Michelangelo flink aanwakkerde.

Hij stelt dat schilderkunst, die hij onderbrengt bij de Artes Liberales (de zeven vrije kunsten, hierover in een latere blog meer), aan de top van de hiërarchie staat, veel hoger dan beeldhouwkunst, dichtkunst of muziek. Wat wel een tour de force is, want musica stond al eeuwen in de artes liberales. Leonardo voert aan dat schilderkunst gebaseerd is op mathematische uitgangspunten, iets wat niet verwonderlijk is in de tijd dat het perspectief ontdekt werd.

 

 

Ik voel dat helemaal niet , zo’n wedijver tussen schilderkunst en beeldhouwkunst. Het heeft te maken met de affiniteit die je voelt voor een medium om je idee en gevoel over te brengen, en voor mij is dat nu eenmaal bij uitstek via driedimensionale objecten. En wat die acht aanzichten betreft, het kunnen er net zo goed tien zijn, of dertig. Het is maar hoe je het bekijkt. Met de videocamera heb je geen aanzichten meer maar een ronddraai, en dan ook nog een zoomknop voor de details.

 

---

Bronnen

(1) Bron: Wikipedia.
Dico, che l’arte della Scultura infra tutte l’arte, che s’interviene disegno, è maggiore sette volte, perchè una statua di Scultura deve avere otto vedute, e conviene che la sieno tutte di egual bontà. I assert that the art of sculpture, among all the arts connected with design, is at least seven times greater than any other, for the following reason: why, sir, a statue of true sculpture ought to have seven points of view, which ought all to boast equal excellence.

(Opmerking: Hoe kun je nu otto vedute vertalen als zeven aanzichten-wk?) Letter to Benedetto Varchi, January 28, 1546, cited from G. P. Carpani (ed.) Vita di Benvenuto Cellini (Milano: Nicolo Bettoni, 1821) vol. 3, p. 183; translation from Thomas Nugent (trans.) The Life of Benvenuto Cellini, a Florentine Artist (London: Hunt and Clarke, 1828) vol. 2, p. 264.

(2) La Pittura non è altro, che o albero or any other object, reflected in the water. The distinction between sculpture and painting, is as great as between the shadow and the substance.