December 2016

In mijn blog van 18 november 2016 beschreef ik een deel van een altaarstuk, de Annunciatie,  dat ik zag in het nationaal museum in Warschau: …. “Achter de engel met de banderol is een bed te zien en op de rand van het bed zie ik een klein handje.

afbeelding 1

Ik heb geen idee waarom, of van wie dit handje is […] Ik hoop antwoord te krijgen van de conservator van dit museum aan wie ik over dit handje een vraag heb gesteld. […] Het is bekend dat in de middeleeuwen de Antwerpse kunstenaars die lid waren van het Lucas gilde een keurmerk moesten aanbrengen, in de vorm van een handje! Het zou kunnen dat Jan de Molder, de maker van dit werk, koos voor een ruimtelijke weergave. Mogelijk als bewijs van zijn vakmanschap en om te voldoen aan de keurmerk eisen van het Lucasgilde.

afbeelding 2

Dr.Margaret Kochanowska, van de Collection of medieval Art van het Nationaal Museum schreef mij: Dit handje is als symbolisch element verklaarbaar als weergave van een niet aanwezige figuur. Gezien de beperkte ruimte op dit panel veronderstelt men dat de maker/opdrachtgever voor deze oplossing heeft gekozen. Een vergelijkbare verwijzing is te zien in het centrale paneel van dit altaar waar linksonder in beeld en paar schoenen als symboliek voor een figuur staan.

Waar komt deze symboliek vandaan?

In de uitbeelding van de Annunciatie is een eeuwenlange ontwikkeling gaande. Oorspronkelijk, strikt volgens het evangelie van Lukas (1,26-38), worden alleen de aartsengel Gabriël en de maagd Maria afgebeeld.

Vanaf de vroege middeleeuwen komen er iconografische elementen bij. Eerst de stralenbundel vanuit de hemel,  en later de duif als weergave van de heilige geest. In de ontwikkeling daarna zie je dan God de vader afgebeeld in de wolken, die de duif en het Jezuskind naar Maria stuurt. Er komen weer later allerlei elementen bij, bijvoorbeeld in de interieurs met tal van symbolieken. Ook engelen die Gabriel bijstaan, vaak kleiner in formaat, maar zij waren dan ook minder belangrijk dan de hoofdpersonen.

Verondersteld wordt nu, dat het handje toebehoort aan zo’n hulpengel, maar dat, gezien de beperkte ruimte, is volstaan met een symbolische verwijzing. Voor een historisch overzicht klik hier

[slideshow_deploy id=’2099′]